Post Estery Czy Dzień Nikanora?
Dzień 13-ego Adar, który w tym roku przypada na Szabat, jest tradycyjnym dniem Postu Estery, podczas którego pościmy zwykle od wschodu aż do zachodu słońca. Jest także inna stara tradycja, która w tym samym dniu nakazuje radosną zabawę i upamiętnianie zwycięstwa nad Nikanorem. Co zatem robić? Czy powinniśmy na dzień przed Purim’em odmówić sobie posiłku i przyjąć posępne oblicze, czy też urządzić huczną zabawę, ucztować, pić i radować się z powodu ocalenia Świątyni za czasów Judy Machabeusza?
Nie ma całkowitej zgodności pośród rabinów w kwestii pochodzenia tradycji postnej wyznaczonej na 13-sty dzień miesiąca Adar. Jak powiada Mosze Ben Majmon (zwany Rambam’em) – żyjący w XII wieku w Hiszpanii – jest to pamiątka postu ogłoszonego przez królową Esterę, która nakazała Mordochajowi:
„Idź i zbierz wszystkich Żydów, którzy się znajdują w Suzie, i pośćcie za mnie; przez trzy doby nocą i dniem nie jedzcie i nie pijcie; również ja i moje służebnice tak będziemy pościć…” [Księga Estery 4:16]
Rambam wyjaśnia: „Cały naród żydowski naśladuje tradycję poszczenia (…) W dniu 13-stym Adar, na pamiątkę postu w czasach Hamana, tak jak to jest napisane: Aby ich zobowiązać do święcenia tych dni Purim w oznaczonym ich czasie, jak to na nich nałożył Mordochaj i królowa Estera, i jak oni sami nałożyli na siebie i na swoje potomstwo postanowienia dotyczące związanych z nimi postów i narzekań (Księga Estery 9:31). [Fragment z Miszneh Torah, Hilchot Ta’anijot 5:5]
Jak wynika z powyższego, Rambam próbuje udowodnić, że jednodniowy post został połączony ze świętem Purim na życzenie Mordochaja i Estery. Jednak niektórzy słynni rabini – tacy jak np.: Aszer Ben Jehiel – nie zgadzali się z tym, wskazując na liczbę mnogą występującą w tekście wersetu 31-szego, kiedy jest mowa o postach i narzekaniach. Również wcześniej cytowany werset 16-sty z rozdziału 4-ego, mówi wyraźnie o trzech dobach postu. Wynika z tego, że właściwe upamiętnianie postu rozpoczętego przez Żydów z Suzy, powinno zabrać każdemu okrągłe trzy dni i trzy noce, zamiast zaledwie 12-stu godzin (od wschodu do zachodu słońca). Wygląda na to, że nigdzie w tekście księgi Estery nie znajdujemy mocnego dowodu na poparcie dwunastogodzinnego dnia postu i to akurat na krótko przed świętem Purim. Rabi Dawid Awudraham – żyjący w XIV wieku w Hiszpanii – zwykle powiadał: „…to nie jest upamiętnianie postów Estery, ponieważ nie pościmy przecież przez okrągłe trzy dni, dzień i noc. Co więcej, Estera pościła podczas święta Pesach (…) Raczej więc, te posty zostały ustanowione z powodu wersetu: ‘Ale Żydzi będący w Suzie zebrali się w dniu trzynastym…’ i to zgromadzenie było zwołane w celu wspólnego poszczenia.” Rabi Awudraham powołuje się tutaj na werset 18-sty z rozdziału 9-ego. Zgodnie z powyższym tokiem myślenia, Żydzi pościli w dniu 13-tym Adar aby wzbudzić Boże zmiłowanie zanim staną do walki ze swoimi wrogami. Wielu nie zgadza się także i z tym argumentem, ponieważ – jak powiadają – nadmierny post mógłby osłabić ich siły i w konsekwencji doprowadzić do klęski.
Istnieje jeszcze inny pogląd, który tłumaczy niniejszą tradycję – zawarty w rozprawie halachicznej Orach Chaim – że chociaż Chachamim (mędrcy żydowscy) życzyli sobie upamiętnienia postów obchodzonych za czasów królowej Estery, to jednak nie chcieli narzucać trzydniowego poszczenia, ze względu na trudność wytrzymania bez posiłku przez tak długi okres czasu. Mędrcy postanowili wprowadzić dzień postu w czasie miesiąca Adar zamiast w miesiącu Nissan, ponieważ Nissan jest uroczystym ‘okresem odkupienia’. Jak podaje Megillat Ta’anit (czyli tzw. Zwój Postów), w miesiącu Nissan żałoba jest zakazana, a zatem poszczenie w czasie tego miesiąca byłoby nie na miejscu.
Jaka jest zatem ostateczna prawda o dwunastogodzinnym Poście Estery? Czy był praktykowany we wczesnym Judaizmie? Należy przy tej okazji wspomnieć raz jeszcze o Megillat Ta’anit, tekście który wymienia wszystkie święta i dni postu obchodzone we wczesnej erze talmudycznej, a w którym nie znajdujemy ani słowa na temat Postu Estery. Wspomina się tam wprawdzie o dniu 13-stym Adar, ale w zupełnie innym kontekście. Dzień ten jest dniem radości i uroczystej zabawy z powodu zwycięstwa nad grecką armią dowodzoną przez dumnego Nikanora [zob. Megillat Ta’anit XII c]. Opowiada o tym Druga Księga Machabejska, w której również znajdujemy nakaz obchodzenia tego święta:
„Żołnierze Nikanora wyruszyli do natarcia, przy głosie trąb i bojowych pieśni, a żołnierze Judy wśród błagań modlitewnych rzucili się na nieprzyjaciela. Walcząc rękoma, sercem zaś modląc się do Boga, położyli trupem nie mniej niż trzydzieści pięć tysięcy żołnierzy (…) Wszyscy zaś po niebiosa wysławiali Pana, który się wspaniale objawił, i mówili: ‘Błogosławiony niech będzie Ten, który ustrzegł swoją Świątynię od zbezczeszczenia.’ Głowę Nikanora zawiesił Juda obok zamku jako wyraźny i dla wszystkich widoczny znak Bożej pomocy (…) Wszyscy zaś przy ogólnej zgodzie postanowili, że nie można pozwolić, aby ten dzień minął bez uroczystości, że uroczyście obchodzić trzeba trzynasty dzień dwunastego miesiąca, zwanego po syryjsku Adar, na jeden dzień przed dniem Mordochaja (czyli Purim). [2 Machabejska 15:25-27,34-36]
Jak widać nikt wtedy jeszcze nie myślał o Poście Estery, natomiast wszyscy świętowali Dzień Nikanora, który wypadał tuż przed kolejną, radosną uroczystością święta Purim (zwanego również Dniem Mordochaja). Czy Post Estery jest zatem jedną z późniejszych tradycji wprowadzonych do Judaizmu? Wiele wskazuje na to, że tak właśnie jest. Jeżeli w starożytności odbywały się jakieś posty związane z upamiętnianiem wydarzeń opisanych w księdze Estery, to nie pozostały dziś po nich żadne ślady pisane – czy to w tekstach Biblijnych (poza księgą Estery oczywiście), czy też poza-Biblijnych. Przypomnijmy sobie żydowskie powiedzenie, które oznajmia: Miszenichnas Adar Marbim B’simcha! – Kiedy nadchodzi Adar, rośnie nasza radość! A zatem dlaczego mamy się smucić i pościć? Czy mesjańska Halacha nie powinna namawiać w tym dniu do radości i zabawy? A jednak istnieje ważny powód, dla którego tradycję postu powinniśmy wziąć pod uwagę. Jeżeli przyjrzymy się bliżej wartościom prorockim jakie niosą z sobą wydarzenia opisane w księdze Estery, wtedy zrozumiemy również sens i znaczenie upamiętniania dni postnych. Albowiem to, co spotkało naród żydowskich za czasów Estery, powtórzy w dalekiej lub bliższej przyszłości, o czym wspomina księga proroka Ezechiela [zob. rozdział 38]. Dlatego post bierze górę nad dniem radości, gdyż jest zapowiedzią wydarzeń mających nadejść w czasach ostatecznych. Pamiętajmy przy tym, że Jeszua Mesjasz wykupił nas od przekleństwa grzechu i ocalił nasze życie od zagłady – zupełnie tak samo jak w starożytności ocalił swój lud żydowski z rąk Hamana i Nikanora! Tak samo i w przyszłości, żydowski Mesjasz ocali swój lud od całkowitej zagłady, aby okazać się Świętym na oczach wszystkich narodów.
[Źródła: www.neshamah.net , www.sichosinenglish.org ; Tłumaczenie własne z języka angielskiego]
Posłuchaj Księgi Estery w audio: {wma}estera.audio{/wma}
Artykuł Przygotował: Bartek Świerczek